Workshop: Rotterdam de Boer Op

Het zesjarige LIFE IP All4Biodiversity programma laat zien hoe biodiversiteit het beste versterkt kan worden: door uit te gaan van het gebied zelf, gezamenlijke doelen te formuleren, samen te werken op maat en maatregelen te nemen die passen bij de lokale omstandigheden. Sinds 2020 zijn op verschillende plekken in Nederland waardevolle ervaringen opgedaan die laten zien wat wérkt in de praktijk.

Op 20 november werd in Katwijk het eindevenement van het programma georganiseerd. De dag bood een plenair programma met de belangrijkste resultaten, een markt met verschillende LIFE-IP-partners én acht workshops waarin deelnemers zich konden verdiepen in specifieke thema’s. In dit verslag staat de workshop ‘Rotterdam de Boer Op’ centraal, met de belangrijkste inzichten en praktische lessen die tijdens de sessie werden gedeeld. De workshop werd geleid door Marieke van Leeuwen en Dimmy van Ruiten.

Samenwerking tussen stad en platteland 

Het Rotterdam de Boer Op (RDBO)-programma werd geïnitieerd door Natuurmonumenten en uitgevoerd in samenwerking met 25 programmapartners. Het programma heeft als doel om een landschap vol natuur te creëren, door te focussen op de transitie naar een duurzamer en lokaler voedselsysteem en het creëren van duurzame verdienmodellen voor groene boeren. Het programma richt zich op het versterken van de verbinding tussen de stad en het platteland, De stad en het omliggende platteland liggen geografisch dicht bij elkaar, maar staan nog te vaak met de rug naar elkaar toe. Sinds de lancering in 2021 is er 14,2 miljoen euro beschikbaar gesteld en het programma bevindt zich nu op ongeveer 80% van de uitvoering. 

De ambitie van RDBO is om meer ruimte te geven aan biodiversiteit door middel van het ondersteunen van de landbouwtransitie.,Waarbij de stadsrand als cruciale zone wordt gezien voor verbinding tussen twee werelden; de wereld van de stedelijke consument en de wereld van het agrarisch platteland. Daarom wordt er gewerkt met projecten zoals voedselbossen, Herenboeren en recreatieve fietspaden, die zowel de biodiversiteit versterken als de stadsbewoners dichter bij het platteland brengen. 

Vijf sporen voor verandering 

RDBO werkt langs vijf sporen om de transitie te versnellen: 

1. Consument en keten: het versterken van verkoopkanalen, zoals boerderijwinkels en oogstmarkten, en het verbinden van inkopers met lokale boeren via initiatieven zoals het Nieuwe Nassen inkoperscollectief.

2. Verbinding stad en platteland: het ontwikkelen van groene ontmoetingsplekken, stadsrandinrichting en infrastructuur om de overgang van stad naar platteland toegankelijker te maken.

3. Ondersteuning van boeren: het ondersteunen van boeren in hun transitie naar duurzame praktijken door middel van financiële ondersteuning en innovatie, zoals het Biodivers Akker Mozaïek (BAM) voor biodiversiteit in landbouwsystemen.

4. Kennis en community: het versterken van netwerken, kennisdeling en samenwerking tussen boeren, bedrijven en bewoners.

5. Communicatie en bewustwording: het inzetten van campagnes, nieuwsbrieven en events om het bewustzijn over de transitie te vergroten en de betrokkenheid van de gemeenschap te versterken. 

Transitie in de landbouw 

De afgelopen decennia heeft Natuurmonumenten zich vooral gericht op het creëren en beheren van natuur, veelal los van landbouw. In Midden-Delfland leken echter juist kansen voor de natuur te liggen door het verweven van natuur, recreatie en landbouw. De integratie van deze functies is cruciaal voor het behoud van het landschap en het versterken van de biodiversiteit in gebieden waar de ruimtelijke druk van stedelijke ontwikkeling constant aanwezig is. En dat geldt feitelijk voor de hele stadsrand van Rotterdam. 

In samenwerking met boeren wordt volop geïnvesteerd in experimenten en innovatie. Een mooi voorbeeld hiervan is de Biodivers Akker Mozaïek (BAM), waarin akkers met meer biodiversiteit een plaats krijgen in het landbouwsysteem. Daarnaast zijn er inspiratieboerderijen waar boeren plek geven aan verduurzaming en vergroening op hun bedrijf, en dat economisch mogelijk maken door hun producten lokaal af te zetten. Daarvoor worden boerderijwinkels en lokale afzet ondersteund, en de campagne Eet Natuurlijk Lokaal uitgevoerd. Rotterdam de boer op! biedt zowel financiële ondersteuning als kennis om deze projecten mogelijk te maken. 

Hoe nu verder? 

Het Rotterdam de Boer Op-programma kent een looptijd tot 2027. De kennis die is opgedaan in Rotterdam wordt gedeeld met andere regio’s. Het succes is in grote mate te danken aan de brede samenwerking en de diverse expertises die in gezamenlijkheid worden ingezet om het programma tot een succes te maken. 

Vier kernlessen

De belangrijkste inzichten uit de workshop kunnen in vier punten worden samengevat: 

• Verweving van natuur en landbouw is essentieel: Het integreren van natuur, landbouw en recreatie biedt het beste en meest duurzame bestand tegen versnippering, verrommeling en ruimtelijke achteruitgang in stadsranden. Het biedt kansen voor biodiversiteit en de nabijheid van de stad biedt bovendien kansen om deze ontwikkeling te vertalen in een verdienmodel voor boeren.
   

• De transitie van het voedselsysteem is een belangrijke knop om aan te draaien in antwoord op verschillende maatschappelijke uitdagingen, zoals biodiversiteit, gezondheid, inclusiviteit, armoedebestrijding en lokale economie en stabiliteit; uitdaging daarbij is het eigenaarschap. Wie ziet het tot zijn taak om hier vanuit brede welvaart naar te kijken én heeft de invloed om hier integraal gemotiveerd verandering in te brengen?
   

• Transitie kan niet zonder samenwerking: het succes van RDBO komt voort uit de samenwerking tussen veel verschillende partijen, zoals boeren, ketenondernemers, stadsbewoners en overheden. Ook samenwerking tussen de vele verschillende initiatieven op gebied van landbouw, voedsel en natuur is hierbij cruciaal. Je begint nooit op nul en begeeft je altijd in een netwerk van partijen.
   

• Versterk de communicatie: effectieve communicatie en bewustwording zijn cruciaal om betrokkenheid van burgers en consumenten te vergroten en de transitie naar duurzame landbouw en geïntegreerd natuurbeheer breed te ondersteunen.